ርእሰ ዓንቀጽ- የመን

ኣብ የመን ስምምዕነት ዕርቂ ካብ ዝእወጅ ኣብ’ዚ ሒዝናዮ ዘለና ወርሒ ሚያዝያ ሓደ ዓመት ኮይንዎ ይርከብ። ቅድሚ እቲ ስምምዕነት ዕርቂ ብኢራን ዝድገፉ ዓመፅቲ ሑቲ ኣንፃር ጥምረት እቲ ብስዑድ ዓረብን ሕቡራት ዓረብ ኤምሬትን ዝድገፍ ዓለም ለኻዊ ኣፍልጦ ዝተዋህቦ መንግስቲ የመን ዘካይድዎ ጎንፂ እዮ ነይሩ። እቲ ብሞንጎኛነት ሕቡራት ሃገራት ዝተኻየደ ዕርቂ ካብ 2014 ጀሚሩ ድሕሪ ነዊሕ እዋን ህድኣት ዘግሃደ ውፅኢት ኣምፂኡ እዮ።

ዕርቂ ቅድሚ ምፍፃሙ ንልዕሊ ሸውዓተ ዓመት ዝተፈፀመ መጥቃዕት ቁጠባ የመን ኣዕንዩን ኣብ ዓለምና እቲ ዝኸፍአ ሰብኣዊ ቅልውላው ኣስዒቡ። ኣብዚ እዋን 21.6 ሚልየን ሰባት ዝለዓለ ሰብኣዊ ሓገዝ የድልዮም ኣሎ። ከባቢ 6 ሚልየን ዝኾኑ ድማ ካብ መንበሪኦም ተመዛቢሎም፣ ብኣማኢት ኣሸሓት ዝቑፀሩ ድማ ንዝተፈላለዩ ብርኪ ሕፅረ ውሕስና ምግብን ክሳቐዩ ከለዉ ገሊኦም ድማ ንጥምየት ተሳጢሖም ይትከቡ።

እቲ ስምምዕ ዕርቂ ዋላ’ካ ንመብዛሕትኡ መጥቃዕታዊ ዓመፃት ዘትረፈን ንመፃኢ ኣብ ምፍታሕ እቲ ጎንፂ መገዲ ዘናደየ እንተኾነ ነቲ ውግእ ግን መሊኡ ጠጠው ኣየበሎን። እዚ ከምዚ ኢሉ እናሃለወ ግን ብተዛማዲ እቲ ህድኣት ኣብ ልዕሊ ሲቪላውያን ዝወርድ ዝነበረ ሓደጋ ሞት ብ60 ሚእታዊ ምቕናሱ ይግለፅ። ካብዚ ሓሊፉ’ውን ኣብ ሰንዓ ዝርከብ መዕርፎ ነፈርቲ ንንግዳዊ በረራታት ክኽፈት ኣፍቂዱ። ከምኡ’ውን ነዳዲ ካብ ደገ ዝኣትወሉ ኣገባብ ኣብ ምምዕባል፣ ተበፃሕነት ፅሩይ ዝስተ ማይ፣ ሓይሊ ኤሌክትሪክ፣ ኣገልግሎት ጥዕናን ዝተፈላለዩ ኣገልግሎታትን ኣመሓይሹ። ምቁራፅ ተፃብኦ’ውን ጉጅለ ሰብኣዊያን ናብቶም ህፁፅ ሓገዝ ዘድልዮም ንኽበፅሑ ሓጊዝዎም እዩ።

“እቲ ሕቡራት ሃገራት ዝመርሖ ዕርቅን ኣሜሪካ ተተሓባብሮ ስራሕቲ ዲፕሎማሲን ብዓብይኡ እቲ ኹናት ጠጠው ክብል ኣኽኢልዎን ህይወት ኣሽሓት ሲቪላውያን ኣድሒኒን እዩ። ይኹን’ምበር እቲ ዕርቂ ብኣንፃር ፖለቲካዊ መስርሕ የመንን የመናውያንን ነባሪ ፍታሕን ኣብ ምምፃእን ቀዳማይ ብርኪ ስጉምቲ ሙኻኑ ኣሜሪካ ትኣምን።”ይብሉ ምኽትል ወሃቢ ቃል ሚኒስትር ጉዳያት ወፃኢ ኣሜሪካ ቬዳንት ፓተል።

ፕሬዝዳንት ጆ ባይደን ብወገኖም እቲ ዕርቂ ኣገዳሲ ምዕራፍ ሙኻኑ ኣብ ዝሃብዎ ናይ ፅሑፍ መግለፂ ኣመልኪቶም።

“ነዚ ዕርቂ ምዕቃብን ምዕባለ መገዲ ሰላም ምሕያልን ምምሕዳረይ ምስ ማእከላይ ምብራቕ ዝርከቡ መሻርኽትና ካብ ዝገብሮም ምትእስሳራት ቀንዲ ጠመተ ዝህቦ ጉዳይ ኮይኑ ኣሎ። ጠመተና ነቲ ዘይተለምደ ምዕባለ ክንሃንፅን ነቲ ምስካሕካሕይ ጎንፂ ናብ ኩለመዳያዊ ፍታሕ ንምምፃእን ዝግበር ኩሉ ፃዕርታት ንምድጋፍ እንገብሮ ፃዕሪ ክቕፅል እዩ።

ባይደን ወሲኾም

“ኣሜቲካ ኣብቲ ዞባ ንዝርከቡ መሻርኽትና ንምሕጋዝ ትገብሮ ፃዕሪን ሱዑድ ዓረብን ሕቡራት ዓረብ ኤምረትን ካብ መጥቃዕቲ ኢራን ንምክልኻል ዝገብርዎ ፃዕሪ ብምድጋፍ ፀኒዓ ትቕፅል። ኣብ ዝሓለፈ ዓመት ካብ የመን ዝመፅእ ስግረ-ዶባዊ መጥቃዕቲ ደው ምባሉ፣ ደብዳብ ነፈርቲ ምቁራፁን ካልእን እወንታዊ ውፅኢት ናይቲ ዕርቂ እዮ። ኣብ የመን ኩናት ንሓዋሩ ጠጠው ኣብ ዝብለሉ ኣገባብ ቀፃላይ ምስ ኩሎም ኣብቲ ዞብ ዘለው መሻርኽትና ንምስራሕ ድሉው እየ”