ሱዳን፡ ቀዳሞት ስጉምቲታት ንቕድሚት

ሚያዝያ 2019 ፕሬዝዳንት ሱዳን ዝነበሩ ዖማር ኣልበሽር ካብ ስልጣን ካብ ዝወርዱ 4 ዓመት ኮይኑዎም ይርከብ። ካብቲ እዋን ኣትሒዙ ክልተ ዝተፈላለየ ፖለቲካዊ መርገፂ ዘለዎም ሓይሊታት ንሓፂር እዋን ብሓባር ነቲ ስልጣን ሒዞሞ ዝፀንሑ’ካ እንተነበሩ ኣብ መወዳእታ ግን ወተሃደራዊ ሓይሊ ነቲ ስልጣን ብምምንዛዕ ሱዳን ኣብዚ ሐዚ ትርከብሉ እዋን በፂሓ ትርከብ።

ኣብዚ እቲ ሓደ ዝተርኣየ ኣወንታዊ ምንቅስቓስ ኣብዝሓለፈ ዓመት ወርሒ ሚያዝያ ዝጀመረ ከይዲ ፍርዲ ዓሊ ሙሓማድ ዓሊ ኣብዱልራሕማን ውይውን ዓሊ ኩሻይብ እዩ። ዓሊ ኩሻይብ መራሒ ብመንግስቲ ሱዳን ኣፍልጦ ዝተዋህቦ ጉጅለ ምልሻ ጃንጃዊድ ኮይኑ ኣብ ግዝኣት ዳርፉር ንዝተላዕለ ህዝባዊ ዓመፅ ንምዕፋን ኣንፃር ሰብኣዊነትን ገበናት ኩናትን ዝፈፀመ እዩ።

“እዚ ኣብ መፃኢ ሱዳን ወሳኒ ዝኾነ እዋን እዩ ይብሉ ኣብ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኣማኻሪ ሕጊ ልኡኻት ኣሜሪካ ማርክ ሲሞንኦፍ

“እዚ ዓብዪ ጉዳይ እዩ። ኣንፃር ላዕለዎት ሰበስልጣን ውልቀ መላኺ ዖማር ኣልበሽርን ብመንግስቶም ዝድገፉ ሓይልታትን ኣብ ዳርፉር ንዝፈፀምዎ ኣረሜናዊ ተግባራት ዝዳነይሉ ፈላማይ ፍርድን ብፍላይ ንግዳያት ዳርፉር ድማ ፈላማይ ፍትሒ ዝረኽብሉ ፅቡቕ ዕድል እዩ።”

ካልእ ዝተኻየደ ምልክት ኣወንታዊ ምንቅስቓስ ድማ ኣብ ወርሒ ታሕሳስ ዝተፈረመ ሓቓፊ ፖለቲካዊ ስምምዕ እዩ። እዚ ስምምዕ ኣብ ሞንጎ ወተሃደራዊ ኣመራርሓን ሲቪላዊ ሓይሊን ዴሞክራሲያዊ ስግግር ንምክያድ ዝሕግዝ ኣብ 2019 ንምእላይ መንግስቲ ኣልበሽር ስዒቡ ዝመፀ ፈላማይ ወሳናይ ብርኪ ስምምዕ እዩ ነይሩ። ይኹን’ምበር ኣብ 2021 ወርሒ ጥቅምቲ ወተሃደራዊ ሓይሊ ነቲ ስልጣን ምስተቖፃፀሮ ግን ተቓሪፁ እዩ።

“እዚ ውዕልን ኣብ ቀረባ ዝተጀመረ ኣብ ወሰንቲ ጉዳያት ዝተኻየደ ዘተን ሲቪላዊ መንግስቲ ንምምስራት ዝሕግዙ ናይ መወዳእታ ተስፋ ወሃብቲ ስጉምትታት እዮም። እዞም ዘተታት ክገሃዱ ምኽንያት ዝኾኑ ሱዳናውያን ደቂ ኣንስትዮ፣ ደቂ ተባዕትዮን መናእሰይን ንመሰሎምን ሲቪላዊ መንግስቲ ንኽምስረትን ብዘይምቑራፅ ፈቐዶ ፅርግያታት ብሓይሊታት ፀጥታ ሱዳን ንዝወርዶም መጥቃዕትታት ተፃዊሮም ብዝገበርዎ ፃዕሪ ዝመፀ ሙኻኑ ዘይከሓድ ሓቂ እዩ።”

ይኹን’ምበር ሐዚ’ውን ቀሊል ዘይበሃል ብደሆ ኣብ ልዕሊ እቶም ተዛተይቲ ወገናት ዓሊቡ ይርከብ። ኣብዚ ካልኣይ ዙር ዘተኦም ሱዳን ከም ፌደሬሽን ክትሕነፅ ዝድንግግ ስምምዕ ሰላም ጁባን ምምሕያሽ ሕቶታት ስግግር ፍትሕን ፀጥታን ሱዳን ዝኣምሰሉ ካብቶም ፈተንቲ ኮይኖም ዝርከቡ እዮም።

ሲሞኖፍ ወሲኾም “ኣብዝመፁ ውሑዳት ኣዋርሕ ነቶም ኣብ ዝሓለፉ ዓሰርተታት ዓመታት ንዝተፈፀሙ ጭካነታትን መጥቃዕትታትን ተሓታታይነት ዘዕስል ኣካይዳ ሓዊሱ ፍትሓዊ ስግግር ንምምፃእ ንቕድሚት ዘሰጉም ፍትሒ፣ ህውየትን ዕርቅን ዘግህድ ሓባራዊ መርገፂ ንምምፃእ ይሰርሑ ኣብ ዘለዉሉ እዋን ኣብ ጎኒ ህዝቢ ሱዳን ጠጠው ምባልና ክንቅፅል ኢና”ኢሎም።