24 mart Ümumdünya Vərəmlə Mübarizə Günüdür. Bu gün dünyanın ən qədim və ölümcül xəstəliklərindən birinə diqqət çəkmək üçün bir fürsətdir. Bu ilin mövzusu olan “Bəli! Vərəmə son verə bilərik!” xəstəlikdən əziyyət çəkənlərə ümid mesajı üçün keçənilki ilə eyni mövzu olub.
Bu tarix doktor Robert Koçun 1882-ci ildə xəstəliyi törədən bakteriya olan Mycobacterium tuberculosis-i kəşf etməsini xatırladır. Dr. Koçun nailiyyəti vərəmin diaqnozu və müalicəsi üçün yol açıb: antibiotiklərin kəşfi və nəticədə kütləvi istehsalı ilə nəticələnən onilliklər boyu davam edən yolçuluğun ilk addımları.
Vərəm minlərlə ildir insanlara əziyyət verir. Buna səbəb olan bakteriyanın da insanlarla birlikdə təkamül keçirdiyi güman edilir və bu, hələ də inkişafdadır.
Yaxşı xəbər budur ki, 2000-ci ildən bəri vərəmə son qoymaq üçün qlobal səylər sayəsində 75 milyon insan xilas edilib. Pis xəbər isə 2022-ci ildə 10,6 milyon insanın bu xəstəlikdən əziyyət çəkməsi və 1,3 milyon insanın bu xəstəlikdən ölməsidir.
Vərəmdən ölüm hallarının əksəriyyəti xəstəliyin yoxsulluqla sıx bağlı olan inkişaf etməkdə olan ölkələrdə baş verir. Birincisi, yoxsul insanların ventilyasiyasının zəif olduğu və lazımi gigiyena və qidalanmaya malik olmayan həddindən artıq sıxlıq şəraitində yaşaması ehtimalı daha yüksəkdir. Bunlar bu yoluxucu xəstəliyin yayılması üçün mükəmməl şəraitdir.
İkincisi, yoxsulların tez-tez diaqnoz və qayğıya çıxışı yoxdur və ya effektiv müalicə əlçatan və ya etibarlı olmaya bilər.
Dr. Koç vərəm bakteriyasını kəşf etdiyi dövrdə vərəm Avropa və Amerikada epidemiya səviyyəsinə çatan və hər yeddi ölümdən birinə səbəb olan dünyanın ən qorxulu xəstəliklərindən biri idi. Bu gün o, hələ də dünyanın ən ölümcül yoluxucu xəstəliyidir. Müalicə ilə sağalma nisbəti təxminən 85 faiz təşkil edir. Müalicə almadıqda vərəm qurbanlarının yarısı ölür.
ABŞ vərəmlə mübarizədə liderdir. 2023-cü ildə USAID TB Plus Son Qlobal Sürətləndirici təşəbbüsünü başladıb. Proqramın iddialı məqsədlərindən biri vərəmli insanların 90 faizinə profilaktika və qayğı xidmətlərinin çatdırılmasıdır. Proqramı maliyyələşdirməyi vəd edən ölkələr öz öhdəliklərinə əməl etsələr, 2030-cu ilə qədər bu ölümcül xəstəliyə son qoyula bilər.