NI JANVIYE KALO, AN HAKILI BƐ JIGILA DUNIA KA WALEW KƆRƆ CƐJUGU BA DOLA, YAHUDIYA CHI LA TUNI ALLEMAŊI JAMANA NI A TERIW FƐ.
ALINI NI YAHUDIYAW CHI LA TUNI NI DUNIA KA KƐLƐ JUGUMA BA FILA BƐ NAN, A JU DAMINƐ LA YANI O CƐ.
CƐNAN A DAMINƐ LA KABINI SAN 1930, WAKATI MUNAN NAZI KA BƐRƐ BƐRƐ TON YE FANGA SƆRƆ ALLEMAŊI JAMANA LA KƐLEN KA MƆKƆW DOW LAJƐ INAFƆ DIN KƐRƐFƐ MƆKƆW.
ULU BILA, NI A CAMA YE FASO JAMANA DENW YE BILALA, DIN KƐRƐFƐ YƆRƆW LA, ANI DOW JAGUYA MINƐLA KATAKA JONYA BARALA WALIMA KASO GƐLIN LA. CAMAN FAKA RA KA U JAMANA SUTURA LI KƐ ULA. SAN 1941, KASO NUNU CAMAN YE JAMAN CHI LA TUNI LI BARA DAMINƐ.
JANVIYE KALO TILEN 20. SAN 1942, ALLEMAŊI NAZI ŊƐMƆKƆ KA WANNSEE LAJƐRƐ YE YAHUDIYAW CHI LA TUNUNI " FƐRƐ LABAN" LAWALEYALI DAMINƐ: MUN FALEN LA NI FASO JAMAN YƆRƆ DOW CHI LA TUNUNI YE NI JAMANA FANGAN YƐRƐ KA YAMARIYA YE KA ŊINSI YAHUDIYA JAMAKULU MAN
A KƐRA KƐLƐ JUGU FILANAN KƆNƆN LA, GAN A SEN TUN TƐ ALLEMAŊI JAMANA KA KƐLƐ BARAW LA.GAN FƐRƐ LABAN FANGA BOYANNAN KƐLƐ BARA YE: ALINI WAKATI MUNAN KƐLƐ KƐ TUN MAKO BƐ KƐLƐ KƐ MINƐ LA KƐLƐ BOLOKAN, MINƐ BƐ DIRA NI CHI LA TUNUNI YƆRƆ MƆKƆ MAN.
"FƐRƐ LABAN" NANA FALEN NI YAHUDIYAW MƆKƆW MILLION WƆRƆ CHI LA TUNUNI YE.
ADAMADEYA WALEW KƆRƆ KONON NI ŊONKONAN WALEW JUGU MADELI KA KƐ, KA FASO JAMA KULU DO CHI LA TUNU NI JAMANA FANGA YƐRƐ KA YAMARIYALI YE
YAHUDIYAW KA DUNIA JƐKULU MUN BƐ HAKILI JIGI KƐ NI WALEW JUGU LA, KO NI WAKATI YE KA HAKILI JIGI KƐ MUNU FAKARA RA, ANI KA YIRA COKOMINA ADAMADENW BISE KA NIJUYA WALE GUƐLIN MUN KƐ. O KƆSƆ DUNIA JAMANAW KA KELEYA TONBA YE SARIA SƐBEN FURA DO TAA SAN 1948 " HIYEHU, FIYEHU!!!" NIJUYA ANI NIN KƐNƐ KARABA BƆLI KUNBƐLI ANI ŊANGUILI LA KƐLI CHI TUNULI KOJUGU YE. O LA NI JANŊIYE KALO LA, U BƐ TASI BILA KƐ CHI TUNUNI LEN FUREW YE CAMBODGE, RWANDA, BOSNIE ANI DARFUR MARALA
INAFO ESPAŊE HAKILI JAKABƆLA, George Santayana, BƐ A SƐBEN COKOMINA KO " MUNU TISE KA HAKILI JIGUI KƐ KƆRƆLEN LA, BƐSEGUI KƆRƆLEN KOJUGU KAN"