အီတလီရေကြောင်းလမ်းပြ ခရစ္စတိုဖာ ကိုလံဘတ်စ် ဦးဆောင်တဲ့ စပိန်သင်္ဘော ၃ စင်းဟာ ၁၄၉၂ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၁၂ ရက်မှာ၊ ဒီကနေ့ခေတ် ဘဟားမားကျွန်းစုတွေအဖြစ် သိကြတဲ့နေရာကို ဆိုက်ရောက်လာခဲ့ကြပါတယ်။ နှစ်စဉ် အောက်တိုဘာလ ဒုတိယပတ် တနင်္လာနေ့တိုင်းမှာ ဒီအဖြစ်အပျက်ကို ဂုဏ်ပြုဖို့ ၁၈၉၂ ခုနှစ်ကစ သတ်မှတ်ခဲ့တာပါ။ အဲဒီနေ့ကို အီတလီအမေရိကန်တွေရဲ့ အောင်မြင်မှုအဖြစ်နဲ့လည်း သတ်မှတ်ခဲ့ကြပါတယ်။
အမေရိကတိုက်ကို ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုဟာ ကမ္ဘာကြီးအတွက် အပြောင်းအလဲကြီး တခုလည်းဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ကမ္ဘာတလွှား စားနပ်ရိက္ခာ၊ တိရစ္ဆာန်၊ အပင်တွေနဲ့ လူတွေ အပြန်အလှန် အကြီးအကျယ်ဖလှယ်ခဲ့ကြပြီး၊ ကမ္ဘာကြီးကို အသွင်ပြောင်းခဲ့တဲ့ Colombian Exchange အဖြစ်နဲ့လည်း အစပြုခဲ့တာပါ။ အရေးကြီးတဲ့ အစိတ်အပိုင်းတခုအနေနဲ့ အာလူးနဲ့ ပြောင်းတို့လို သီးနှံတွေကို ကမ္ဘာတလွှားမှာ စိုက်ခင်းကြီးတွေနဲ့ စိုက်ပျိုးလာခဲ့ကြရာက ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာ တင်ပို့မှုမှာလည်း ပိုမိုကျယ်ပြန့်လာခဲ့ပါတယ်။ ၁၆၅၀ ပြည့်နှစ်တွေကနေ၊ ၁၈၅၀ ပြည့်နှစ်အထိ ရှိခဲ့တဲ့ လူဦးရေထက် ဆတိုးပိုများလာပြီး၊ ၁၄၉၂ ခုနှစ်မှာ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ ၄ ဆကျော် တိုးလာတာဟာလည်း တိုက်ဆိုင်မှုတော့ မဟုတ်ပါဘူး။
ဒါပေမဲ့လည်း ကိုလံဘတ်စ်ရဲ့ ရှာဖွေတွေ့ရှိမှုအတွက် အားလုံးက ဝမ်းသာနေကြတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ ဥရောပက ကျုးကျော်သိမ်းပိုက်သူတွေ အလုံးအရင်းနဲ့ ဝင်ရောက်လာပြီး ဌာနေတိုင်းရင်းသားတွေကို ကျွန်ပြုခဲ့ကြတာပါ။ ခရစ်ယာန်ဘာသာထဲ အတင်းအဓမ္မသွတ်သွင်း၊ ဌာနေတိုင်းရင်းသားတွေ မကြုံခဲ့ဖူးတဲ့ ရောဂါဘယတွေကိုလည်း သယ်ဆောင်လာခဲ့ကြပါတယ်။
အောက်တိုဘာလ ဒုတိယပတ် တနင်္လာနေ့တိုင်း ကိုလံဘတ်စ်နေ့ကို ဆင်နွှဲသူတွေ အများအပြားရှိတဲ့ တချိန်တည်းမှာပဲ၊ ပြည်နယ် ၂၆ ခုနဲ့ မြို့တော်တော်များများအပြင် ကမ္ဘာတလွှားက အဖွဲ့အစည်းတွေကတော့ ဌာနေတိုင်းရင်းသားများနေ့ဆိုပြီး ဆန့်ကျင်ဖက် အခမ်းအနားတွေ ကျင်းပကြပါတယ်။
“အီတလီအမေရိကန် အများအပြားအတွက် ခရစ္စတိုဖာ ကိုလံဘတ်စ်ရဲ့ ခရီးစဉ်ဟာ ဂုဏ်ယူစရာ အကြောင်းရင်းတခုအဖြစ် ရှိနေဆဲပါ။” လို့ သမ္မတ ဘိုင်ဒင် က သူ့ရဲ့ ပထမဆုံး ထုတ်ပြန်ချက်မှာ ရေးခဲ့ဖူးပါတယ်။ “အတ္တလန်တိတ် သမုဒ္ဒရာကို ဖြတ်သန်းတဲ့ ခရီးသွားအတွေ့အကြုံ ဇာတ်လမ်းတွေကို ညစာထမင်းပွဲတွေမှာ နားထောင်ခဲ့ကြရင်း ကြီးပြင်းလာကြတဲ့ အီတလီအမေရိကန်တွေ၊ အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက အခွင့်အလန်းကောင်းတွေအတွက် ကိုယ်ချစ်မြတ်နိုးတဲ့၊ သိခဲ့တဲ့ အရာအားလုံးကို ကျောခိုင်းစွန့်ခွာခဲ့သူတွေကိုလည်း ထင်ဟပ်နေပါတယ်။” လို့လည်း ပြောပါတယ်။
ဒုတိယအကြိမ် ထုတ်ပြန်ချက်မှာတော့ အမေရိကန်က ဌာနေတိုင်းရင်းသားတွေရဲ့ ဇာတ်လမ်းတွေမှာ ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်စွမ်း၊ ရှင်သန်ရပ်တည်နိုင်စွမ်း၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်အတွက် ဇွဲလုံလနဲ့ ပိုင်းဖြတ်ချက်ခိုင်မာမှု၊ ယဉ်ကျေးမှုအစဉ်အလာတွေ၊ ကိုယ်ပိုင်ဟန်တွေ၊ လူမှုဘဝတွေကို ထိန်းသိမ်းရေး သန္နိဓာန်ခိုင်မာမှုတွေကို ပြသနေတယ်လို့ ဖော်ပြပါတယ်။ ဒီကနေ့ခေတ်မှာ ဌာနနေတိုင်းရင်းသားတွေဟာ ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်မှု၊ ခွန်အား၊ ဇွဲလုံ့လနဲ့ အံ့မခန်းလောက်တဲ့ ပံ့ပိုးမှုတွေအတွက် မီးရှုးတန်ဆောင် ဖြစ်တယ်လို့လည်း ပြောပါတယ်။
“ဖန်ဆင်းရှင်က ပယ်ဖျက်လို့မရတဲ့ အခွင့်အရေးတွေနဲ့ လူတိုင်းတန်းတူ ညီမျှမှုရှိအောင် ဖန်တီးထားပြီး၊ ဘဝတလျှောက် မျှမျှတတ ဆက်ဆံခံရမယ့် အခွင့်အရေးရှိတယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆနဲ့ အမေရိကကို တည်ထောင်ထားတာပါ။ ဒီအယူအဆအတိုင်း အပြည့်အ၀ မဖြစ်နိုင်သေးပေမဲ့ ကျနော်တို့ရဲ့ စိတ်ဆန္ဒတွေကတော့ ဒီအယူအဆကနေ ဘယ်တုန်းကမှ သွေဖည်သွားခြင်း မရှိခဲ့ပါဘူး။” လို့လည်း ပြောကြားခဲ့ပါတယ်။